Op 31 oktober 1517 bracht Luther zijn 95 stellingen naar buiten. Hij protesteerde daarmee tegen de officiële kerk, die van het geloof een commercieel artikel maakte door aflaten te laten verkopen. Voor Luther stond de Bijbel centraal. Zijn gedachten werden al gauw bekend in de Zuidelijke Nederlanden, het huidige België.

Op 1 juli 1523 worden in de Nederlanden de eerste protestantse martelaren terechtgesteld: Hendrik Voes en Jan van Essen – afkomstig uit het Augustijner klooster te Antwerpen. Zij werden op de Grote Markt van Brussel levend verbrand. Één van hen roept voor hij stierf uit: "Ik zie rozen die uitgestrooid worden". Wellicht dat Luther om die reden later de roos als kenteken aanneemt.

In België, toen de zuidelijke Nederlanden, werd het protestantisme al snel omarmd. Steden, zoals Gent, werden soms helemaal protestants bestuurd. Dat tot grote ergernis van de katholieke Spaanse koning Filips II, die zijn leger hier naar toe stuurde. Uiteindelijk was het de veldheer Farnese, die het land opnieuw onder Katholiek gezag dwong. De laatste stad die viel was Antwerpen, in 1585. Protestanten konden zich bekeren tot de katholieke kerk of vertrekken. Tienduizenden Belgen zijn zo terecht gekomen in de noordelijke Nederlanden.

Belangrijke Protestantse denkers waren bijv. Marnix van Sint-Aldegonde en Petrus Datheen. In Doornik was de theoloog Guido de Brès actief. Hij bekeerde zich in Engeland tot het protestantisme en schreef later zijn 'confessio Belgica', een geloofsbelijdenis, waarin het protestantse geloof werd beschreven. Guido de Brès overleefde dit uiteindelijk niet: hij werd door de Spaanse overheerser terecht gesteld voor 'ketterij'.

Te midden van de strijd tussen Luthergezinden en Katholieken klonk toen al een geluid van verzoening en tolerantie. Erasmus was er de man niet naar om zich persoonlijk in de kerkelijke strijd te storten. Deze onafhankelijke denker riep Luther op om zijn toon te matigen en hij adviseerde de paus om de bezwaren van protestantse zijde serieus te nemen. Uiteindelijk heeft hij de breuk niet kunnen voorkomen, iets wat hij het liefst had gewild.

Voor het protestantisme in België is onze eerste koning Leopold I van belang geweest. Bij zijn aanstelling na de revolutie in 1830 koos hij ervoor om als vorst niet katholiek te worden, maar protestants te blijven, zoals ook zijn voorvaders. Hij stelde een protestants hofprediker aan en was een regelmatig kerkganger. Toch hield hij ook, om het landsbelang zo goed mogelijk te dienen, goede banden met de katholieke wereld aan. In de Koninklijke Bibliotheek in Brussel is de kapel van deze protestantse koning nog altijd te zien.

DE PROTESTANTSE KERK VINDT ZICHZELF IEDERE EEUW WEER OPNIEUW UIT. HET IS EEN KERK IN BEWEGING DIE ANTWOORD WIL GEVEN OP VRAGEN VAN NU.

In Wittenberg staat een beeldhouwwerk van een tekenaar die werkt. Op zijn tekenblad maakt hij nieuwe portretten van Luther.

In vrijwel elke grotere plaats is wel een protestantse kerk te vinden.